تدریس ریاضی و هوش های چندگانه (قسمت دوم)

یک برنامه درسی موفق، برنامه ای است که بتواند برای تمام سبک های یادگیری مختلف، راهکارهایی برای یادگیری ارائه کند. کلاس ریاضی نیز بی شک می تواند از تکنیک های آموزش منطبق با هوش های چندگانه بهره مند شود. معلمین ریاضی می توانند از طریق توجه به سبک های یادگیری و هوش های مختلف دانش آموزان، کلاس ریاضی را برای همه به یکسان جذاب و قابل درک کنند. در مقاله قبلی به تاثیر هوش کلامی، موسیقایی و هوش حرکتی بر آموزش ریاضی پرداختیم در ادامه نیز  استفاده از سایر انواع هوش را در آموزش و یادگیری ریاضی مورد بررسی قرار می دهیم.

هوش فضایی- دیداری و آموزش ریاضی:
دانش آموزان دارای هوش فضایی – دیداری بالا، نگاه تیزبین و دقیقی دارند. آنها بر قدرت بینایی خود برای یادگیری متکی هستند و از طریق دیدن می آموزند بنابراین، برای به کار گیری قدرت دیداری و تجسم فضایی این دانش آموزان در تدریس ریاضی از این روش های استفاده کنید:

-    مراقب باشید که وقت کلاس را تنها به سخنرانی نگذرانید. هنگام توضیح دادن درس، مرتب از تصاویر و رسم اشکال و نمودارها روی تخته سیاه استفاده کنید. 

-    از اشکال، نمودارها، جداول و احجام برای توضیح مفاهیم درس استفاده کنید و دانش آموزان را برای استفاده از آنها تشویق کنید. از آنها بخواهید مفاهیم درس را روی دفترشان طراحی کنند، نمودار رسم کنند، شکل بکشند حتی می توانند از اشکال یا طرح های کمیک و طنز برای یادسپاری مفاهیم درسی در حاشیه کتاب ها یا دفاتر ریاضی خود استفاده کنند.

-    برای توضیح مفاهیم ریاضی و به خصوص هندسه از محیط پیرامونی مثال بزنید. برای نمونه درس کسر را با تجسم یک پیتزا و تقسیم آن ارتباط دهید. از شکل کندوی زنبور عسل برای توضیح شش ضلعی ها استفاده کنید. به کودکان کمک کنید، درس را در محیط زندگی واقعی خود تجربه کنند و نمادهای مهم را به خاطر سپارند.

 

هوش منطقی و آموزش ریاضی:
شاید بیشترین ارتباط بین هوش های گاردنر و موفقیت ریاضی، وابسته به هوش ریاضی- منطقی باشد اما برای به کارگیری این هوش نیز باید به دانش آموزان کمک کرد. افراد دارای هوش ریاضی- منطقی بالا، به سادگی می توانند روابط بین عناصر مختلف را کشف کنند، در طبقه بندی و مجموعه سازی موفق هستند. این افراد، قدرت زیادی در درک روابط عددی و نظم و منطق دارند بنابراین در کلاس ریاضی، برای کمک به دانش آموزان دارای هوش منطقی بالا از این روشها استفاده کنید:

-    به کارگیری محاسبات ذهنی را تشویق کنید. بگذارید این دانش آموزان از ذهن خود برای انجام عملیات ریاضی و حل مسائل استفاده کنند. این افراد در استفاده از محاسبات ذهنی، سرعت بالاتری نسبت به استفاده از وسایل کمک آموزشی دارند.

-    از این دانش آموزان بخواهید قبل از حل مسئله، نتیجه آن را حدس بزنند. این روش به آنها کمک می کند با استفاده از محاسبات ذهنی، روابط بین اعداد و معادلات را کشف کنند.

-    موقع تدریس هر مبحث، آن را با سایر مباحث ریاضی نیز مرتبط کنید. برای مثال وقتی کسر یک دوازدهم را می آموزید، به موضوع ساعت، خواص دایره و همین طور درجات (360 درجه) اشاره کنید. این دانش آموزان از برقراری روابط منطقی بین مباحث و مفاهیم مختلف لذت می برند و یادگیری عمیق تری کسب می کنند.

 

هوش اجتماعی و آموزش ریاضی:
شاید فکر کنید هیچ ارتباطی بین هوش اجتماعی و یادگیری ریاضی وجود ندارد ولی در اشتباه هستید حتی می توان از هوش اجتماعی نیز در تدریس ریاضی استفاده کرد. افرادی که هوش اجتماعی بالایی دارند، از مصاحبت و دوستی با دیگران لذت می برند این افراد کارهای گروهی و با هم بودن را دوست دارند و در کنار دیگران می آموزند. بنابراین در کلاس ریاضی از این راهکارها استفاده کنید:

-    کلاس را به چند گروه تقسیم کنید و این افراد را در گروه های دو یا چند نفره قرار دهید. به هر گروه، تکالیف و تمرینات مختلفی بدهید و بخواهید به کمک یکدیگر مباحث درس را تمرین کنند.

 

-    بیوگرافی بزرگان ریاضی را در کلاس تعریف کنید و در مورد زندگی و فعالیت های آنان داستان های جالبی تعریف کنید.  برای مثال وقتی قانون فیثاغورث را درس می دهید، گریزی هم به زندگی او بزنید. شرح حال این بزرگان به کودکان انگیزه می دهد و احساس همزادپنداری را در آن تقویت می کند چرا که هوش اجتماعی بالا با احساس همدلی و درک دیگران رابطه مستقیمی دارد.

-    به این دانش آموزان فرصت دهید حتی بعد از ساعت کلاس نیز با شما در ارتباط باشد و سوالات خود را از شما بپرسد. البته این دانش آموزان به سبب هوش اجتماعی بالای خود، به طور ذاتی محبوب و دوست داشتنی هستند و بعید است شما بتوانید درخواست آنها را برای پاسخ به سوالاتشان و راهنمایی خارج از کلاس رد کنید.

 

هوش درون فردی و آموزش ریاضی:
دانش آموزانی که هوش درون فردی بالا دارند، درک عمیقی از روحیات، احساسات و ارزش های درونی خود دارند. آنها معمولا برای یادگیری به خلوت و تنهایی نیاز دارند. برای آموزش ریاضی به دانش آموزانی با هوش درون فردی بالا از این روشها استفاده کنید:

-    با این دانش آموزان به طور اختصاصی صحبت کنید و از آنها بخواهید به شما توضیح دهند که چگونه به ریاضی نگاه می کنند. چه احساس و چه نگرانی هایی دارند. بگذارید پروسه تفکر خود و راه حل مسائل را برای شما توضیح دهند.

-    به این دانش آموزان فرصت دهید، روش خاص خود را برای حل مسئله بیابند. ریاضی را به روش خود حل کنند و با آن ارتباط بگیرند.

-   از احساسات و افکار خود در حل مسائل برای آنها مثال بزنید مثلا بگوئید که وقتی یک مسئله را حل می کنید چه راههایی را امتحان می کنید چه احساساتی دارید و برای پیدا کردن پاسخ، چه تلاشی می کنید.

-    به این کودکان فرصت دهید به تنهایی و با تمرکز بالا مشغول حل تمرینات شوند، آنها را به اجبار وادار به شرکت در گروه ها نکنید اجازه بدهید در خلوت خود به حل مسائل فکر کنند.

منبع: تدریس ریاضی و هوش های چندگانه (قسمت دوم)

:: اختصاصی گروه تدوین محتوای  آی هوش

استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام آی هوش و درج لینک www.ihoosh.ir، بلا مانع است. 

تدریس ریاضی و هوش های چندگانه (قسمت اول)

کلاس درس ریاضی برای بسیاری از دانش آموزان به خودی خود استرس زا است اما جالب است که بدانیم بخش کمی از این مشکل مستقیما به خود درس ریاضی باز می گردد. تحقیقات زیادی در سراسر دنیا نشان می دهند که آنچه موجب نگرانی و یا دلسردی دانش آموزان از موفقیت در ریاضی می شود، بیش از آنکه مربوط به مباحث آن باشد، به روش تدریس ریاضی وابسته است. معمولا معلم های ریاضی، روش واحدی را برای تدریس آن به کار می برند، درس را توضیح می دهند پای تخته چند مسئله حل می کنند و سرانجام چند تمرین کلاسی و تکلیف منزل به بچه ها می دهند و این تمام کاری است که در اکثر کلاس های ریاضی انجام می شود. اما آیا به راستی این روش تدریس در یادگیری دانش آموزان موثر است؟

 

هاوارد گاردنر، در سال 1983، بحث مهمی را وارد روان شناسی یادگیری نمود مبحثی که او گشوده بود به تئوری هوش های چندگانه مشهور شد. او براین باور بود که هوش، مفهومی مستقل و یکپارچه نیست بلکه انسان ها هوش های مختلفی دارند و هر یک در برخی از جنبه های مختلف هوش، نقاط قوت و ضعف دارند. او در تئوری خود هشت نوع هوش مختلف را معرفی کرد: هوش کلامی، هوش ریاضی- منطقی، هوش بدنی-حرکتی، هوش فضایی-دیداری، هوش طبیعی، هوش موسیقایی، هوش اجتماعی، هوش درون فردی. که البته بعدها یک نوع دیگر هوش را هم به تئوری خود اضافه نمود که از آن به عنوان هوش وجودی نام برد.

کاربرد تئوری هوش های چندگانه گاردنر بیش از هر جای دیگر در روان شناسی آموزشی خود را نشان داد. آموزشگران زیادی در سراسر جهان سعی در تطبیق روشهای تدریس خود در کلاس های درس بر اساس تئوری هوش های چندگانه کردند و موفقیت های چشمگیری نیز به دست آوردند. این تئوری مدعی است که انسان ها به روش های مختلفی می آموزند و روش یادگیری آنها منطبق بر انواع هوش های آنهاست. به عبارت دیگر بسته به اینکه هر کس در کدام یک از انواع هوش، قوی و مستعد باشد، روش یادگیری او نیز منطبق با نیازها و خصائص آن هوش طبقه بندی می شود. برای مثال فردی که هوش موسیقایی بالایی دارد، از طریق شنیدن اصوات و آهنگ ها می تواند بیاموزد کسی که هوش کلامی بالایی دارد از راه سخن گفتن، نوشتن و ارتباطات کلامی، یاد می گیرد و به همین ترتیب سایر انواع هوش نیز بر روش یادگیری انسان ها تاثیر می گذارد. به نظر گاردنر کلاس درس موفق، کلاسی است که از همه انواع هوش برای تدریس مواد آموزشی استفاده شود تا بیشترین بازده و بیشترین یادگیری توسط دانش آموزان به دست آید.

بی شک تدریس ریاضی نیز نمی تواند از این قاعده مستثنا باشد. روش های یادگیری مختلف منطبق با هوش های چندگانه در تدریس و یادگیری ریاضی نیز موثر است در این مقاله به تفکیک بر روش هایی متمرکز می شویم که از طریق به کارگیری هوش های چندگانه به تدریس مباحاث ریاضی کمک می شود:

 

هوش موسیقایی و آموزش ریاضی:
افرادی که دارای هوش موسیقایی بالا هستند، از طریق گوش دادن به اصوات و آهنگ ها می آموزند. این افراد به راحتی قادرند ضرباهنگ را تشخیص دهند، ریتم را پی بگیرند و به طور کلی ذهن آهنگین و موزونی دارند. از این نظر در کلاس درس نیز از طریق گوش دادن، تشخیص تم و لحن می آموزند. برای کمک به این افراد در یادگیری ریاضی می توان از این طرق عمل کرد:

- هر جا که می توانید از آهنگ ها و موسیقی استفاده کنید. برای مثال جدول ضرب را با یک ریتم آهنگین بخوانید و دانش آموزان را تشویق کنید آن را به طور آهنگین به ذهن بسپارند.

- به دانش آموزان اجازه بدهید اگر دوست دارند هنگام حل مسئله و تمرکز بر مباحث ریاضی از یک موسیقی پس زمینه استفاده کنند. موسیقی به آنها آرامش می دهد و کمک می کند بیشتر روی مباحث درسی متمرکز شوند.

- دانش آموزان را تشویق کنید نواختن یک ساز را آغاز کنند و موسیقی بیاموزند. تحقیقات زیادی، رابطه بین یادگیری موسیقی و ریاضی را به اثبات رسانده اند. موسیقی سراسر خلاقیت در قالبی منظم و ریتمیک است و یک آهنگ را هم از نظر اصوات و هم نظم هجایی می توان به زبان ریاضی ترجمه کرد. یادگیری موسیقی به طور غیر مستقیم به درک مفاهیم ریاضی کمک شایانی می کند.

 

هوش کلامی و آموزش ریاضی:
این دانش آموزان از طریق صحبت کردن، نوشتن و خواندن می آموزند بنابراین باید سعی کنید ارتباطی را بین زبان و ریاضی برقرار کنید:

- درس را توضیح دهید. مراحل حل مسئله و حتی نوع دیدگاه خود را به مباحث ریاضی مطرح کنید در مورد روش حل مسئله در کلاس بحث کنید و از دانش آموزان نیز بخواهید شیوه حل مسئله را به زبان خود شرح دهند. توضیح مباحث ریاضی به درک عمیق دانش آموزان با هوش کلامی بالا کمک می کند.

- منابع مطالعاتی به دانش آموزان با هوش کلامی بالا کمک می کند که از طریق خواندن، بیاموزند. کتاب های درسی و کمک درسی که حاوی توضیحات در مورد مفاهیم و روش های حل مسئله هستند به این دانش آموزان کمک می کنند با فراغ بال و آرامش کافی در وقت آزاد خود به مطالعه و تعمق در مباحث ریاضی بپردازند. به دانش آموزان خود چند منبع مطالعاتی نظیر کتاب، جزوه درسی، و سایت های اینترنتی آموزشی معرفی کنید.

- سعی کنید کلمات و اصطلاحات علمی رایج در ریاضی را برای دانش آموزان موشکافی کنید و ریشه کلمات را بیابید. برای مثال وقتی به مبحث مثلث ها می رسید توضیح بدهید مثلث یعنی چه، یا اینکه مثلث متساوی الاضلاع، یا متساوی الساقین، چه معنای لغوی دارد. وقتی دانش آموزان با ریشه یک لغت یا اصطلاح ریاضی آشنا می شوند، درک عمیق تری نسبت به خصوصیات آن در علم ریاضی و هندسه نیز کسب می کنند.

 

هوش بدنی- حرکتی و آموزش ریاضی:
دانش آموزانی که هوش حرکتی بالایی دارند، عاشق جست و خیز و حرکت هستند این افراد از ساکن نشستن و گوش دادن به سخنرانی های طولانی خسته می شوند. آنها نیاز دارند هنگام یادگیری قسمتی از بدن خود را حرکت دهند. بنابراین:

- به این دانش آموزان اجازه بدهید آزادانه در کلاس حرکت کنند اگر لازم است جلوی تخته بیایند یا به میز همکلاسی های خود سرکشی کنند. اجازه بدهید اگر دوست دارند وقتی شما مشغول تدریس ریاضی هستید، بایستند یا کمی در جای خود جا به جا شوند. حرکت به جای اینکه سبب حواسپرتی آنها شود، به آنان تمرکز بیشتری می بخشد.

- به این دانش آموزان کمک کنید برای درک مباحث ریاضی از بدن خود استفاده کنند. حرکت دست ها وانگشتان و یا حتی قسمت هایی از بدن می تواند به آنها کمک کند بین مفاهیم ریاضی و بدن خود ارتباط ایجاد کنند. استفاده از انگشتان برای شمردن در سالهای اول ابتدایی به این دانش آموزان کمک زیادی می کند. استفاده از ابزار، و وسایل کمک آموزشی که قادر به جا به جا کردن آنها باشند، به این کودکان امکان درک عمیق از ریاضی را می دهد.

- مباحث ریاضی را با حرکت و جنبش مخلوط کنید. اگر درس اشکال هندسی را می دهید با گچ روی زمین، مثلث یا مربع بکشید و از این دانش آموزان بخواهید روی راس های آن بایستند یا از روی اضلاع حرکت کنند. کارهای دستی مثل ساختن احجام هندسی و حرکت در فضای کلاس به درک مباحث ریاضی کمک می کند.

منبع: تدریس ریاضی و هوش های چندگانه (قسمت اول)

:: اختصاصی گروه تدوین محتوای  آی هوش

استفاده از این مطلب و انتشار آن، با ذکر نام آی هوش و درج لینک www.ihoosh.ir، بلا مانع است.